Tawatnoo ngel dañii duuɓi 80

0
1642

Tawatnoo hannde ko ngelɗoo cukalel ina yahra e duuɓi 84. Kono, ngel waraa ko warngo bonngo ñalnde 16 juin 1944. Ngel wardaa ko kuuraa, to kasoo ina woni to Columbia (Kulummbiyaa). Ngel wiyetee ko George Junius Stinney Jr. Kono, ɗeeɗoo balɗe, ñaawoowo biyeteeɗo Carmen Mullen laaɓɓinii cukalel ngel haa laaɓi e dow daliilu wonde “hakke maggel ko jaɓɓanooɗo e ñaawoore waɗnoonde ndee, sibu ngel alaano heedooɓe jaambureeɓe”.

E duuɓi ɓennuɗi ɗii, heedooɓe heewɓe (awokaaji) ceeraani e ɗaɓɓude nde Stinney ñaawtetee sibu mum en yenaneede ngel wardaa ko fenaande.

Hol ko ngel waɗnoo ? Ngel takkanoo ko warngo cukalon ndewon ɗiɗon tuubakooɓe, jahratnokon, heen gootel duuɓi 11, goɗngel ngel duuɓi 8, ñalnde 23 marse 1944. Kono alaa fof hujja walla daliilu ñaawoore joganinoo ndee takkere. Ñaawoore maggel udditi ko ñalnde 24 abriil 1944; nde ɓuraani waktuuji 7 sibu nde fuɗɗii ko waktu 12ɓo e hojomaaji 30 (midi), nde joofi ko waktu 17ɓo e hojomaaji 30 (takkusaan). Deeyo ñaawooɓe ɓee (kamɓe fof ko ɓe raneeɓe) ɓuraani hojomaaji 10 ɓe kawri  yo ngel ware, tawi daliliilu gooto hollitaaka. Oon sahaa yimɓe heewɓe kam e senndikaaji ceyfitii kuugal ngal, ɗaɓɓiri guwerneer dowla Carolin oo, kono oon salii, wiyi wonde sunniima geɗe ɗee, kono yiyaani ko ina addana ɗum haɗde ngel wareede.

Nii woni ngel wardaa siis kuuraa (chaise électrique) subaka 16 suwee 1944, lebbi 3 caggal warngo cukalon kon.  Tawaa siis oo  ina yaajiri ngel, ngel waawaa haɓɓeede heen, deftere diine ngel joginoo sakkaa ngel jooɗii heen, haa kaske kuuraa oo waawi murteede e hoore maggel. Ɓuraani hojomaaji 4, ngel seeri e fittaandu.

So tawii hannde, duuɓi 70 caggal ɗuum, ñaawoore ruttiima e konngol mum, seedtiima wonde Stinney ina laaɓi e warngo koon cukalon, firti ko alaa ko addannoo ngel wareede so wonaa ko ngel ɓalewel, ɗum noon ko añamnguraagu (rasisma) wonnoo ɗoon. So tawii haala maggel haalaama hannde kadi, ko sabu luttugol e ndii leydi, geɗe ciftinooje wonde haa hannde maale ngañu ɓaleeɓe ina lutti e ndii leydi Amerik, leydi kaawisaaji, sibu, ko kayri kadi toɗɗii ɓaleejo hooreejo leydi, hono Barak Oboma.

E ndeeɗoo hitaande tan, e nder lewru wooturu, poliseeji ɗiɗi ɓarnooɗi ɓaleeɓe, ɓe alaa ko mbaɗi, ngoppaama, hay kuugal fawaaka e mum en, ellee wonaa yimɓe mbari. Heen gootol, ko ñalnde 9 ut 2014, polisee gooto daneejo felli ɓaleejo ɓiyetee Michael Brown to nokku ina wiyee Ferguson, yimɓe fof nanii haala mum, tawi alaa hujja peeñɗo woodi, so wonaa o felliri mo ko o ɓaleejo. Kono ɗuum haɗaani ñaawoore dowla oo wiyde « motaani ko omo ñaawree ɗuum ».

Goɗngol ngol ko to New York : ñalnde 20 noowammbar polisee daneejo kadi wari sagata ɓaleejo jahroowo e duuɓi 28, mo waɗaani hay huunde, nder leegal HLM to Broklyn nder New York. Suka oo, aduna fof seediima ko amdu o wardaa, sibu won pilmuɗo no geɗe ɗee fof njahrunoo nii. Oon polisee kadi, ñaawoore New York laaɓɓinii ɗum, ñaawetaake saka fawee kuugal.

Taɓɓiti ɗum ko poliseeji kadi haa hannde, mbarii ñalnde aset 20 noowammbar 2014, suka ɓaleejo jahroowo e duuɓi 12 ina wiyee Tamir Rice, tawi ina fijira pistolee ñemtinaaɗo. Ɗuum waɗnoo ko to nokku ina wiyee Cleveland (haa hannde ko to Amerik mo Oboma).

Hooreejo leydi Amerik ko ɓaleejo, ko ameriknaaɓe fof toɗɗii ɗum; ɗuum ina hollita wonde leydi ndii wonaa leydi paltoor. Kono goppitgol warkoyeeɓe amdan, ko seede wonde rasiste en ina ngoodi e leydi maɓɓe hee, fotɓe darteede, yeewnuɓe sahaaji ɓennuɗi ɗi ngontaa artu. Kono ko ndewata tan ko ɗo bonɓe ɓerɗe fof ndewnoo ɗoo, so battane ɗe peewaani, hono no Hitleer en, Saddaam en e nanndooji mum e winndere ndee kala.

Muttaar