Tagoore kammu Alla ɓurnde fof ɓadtaade leydi ko Lewru. Ngoɗɗeeki hakkunde lewrue leydi ko 384.000 km. Wuddowol lewru, hono ngoɗɗeki tuggi hakkundu lewru ter e hawngo mayru ko 1738 km. Ko fayti e teddeeki, leydi ena sowoo lewru teddeeki laabi 81.

So lewru ena taaroo leydi, ummortoo ɗum ko bannge hirnaange fayaa bannge fuɗnaange.

So a hooyniima jamma dow hoore ma, a ndaarii lewru ma a yih e mayru diiwanuuji ɓurɗi laaɓde e diiwanuuji ɓurɗi ɓawlude ɓurɗi niɓɓiɗde, hay so a alaa lonngorde.

Eɗen kollita ɗo huunde e anndinoore Alasan Watara, mo aduna fof heptini wonde ko kañum fooli e woote baɗnooɗe to Koddiwaar. Ɗum noon mo aduna hiisii woni hooreejo ndiin leydi. Alasan Watara jibinaa ko e hitaande 1942 to Dimbokro to rewo Koddiwaar. O heɓi bakkaa makko ko Wagadugu, omo yahra e duuɓi 20, oon saanga ko woni laamorgo «Hot Woltaa». O jokkoyi jaŋde makko to Dental Leyɗe Amerik ha o heɓi Doktoraa ko fayti e ganndal faggudu, o ƴettaa e hitaande 1968 e FMI. Caggal ɗum Banke mawɗo Dowlaaji Afrik Hirnaange (BCEAO) noddi mo. 

Hanki kikiiɗe, « seppooɓe Ɓoggee » njaɓɓaama jaɓɓungal jooɗngal. Ɗum ko jaɓɓungal Nuwaasootnaaɓe njaɓɓii ɓe ngal. Maa mbiyaa alaa mo araani bismaade ɓe e hollitde wonde ko e maɓɓe wondi ngam heɓtugol hakkeeji maɓɓe.

Nelson Rolihlahla Mandela lollirɗo Madiba mo winndere ndee kala woyata hannde oo, pollunooɗo laamuyel paltoor to Afrik worgo, welditini ɓesngu mum, jibinaa ko ñalnde 18 sulyee 1918; o sankii ko ñalnde 5 desaambar 2013 to Johanesburg , woni o wuurii duuɓi 95 (heen 27 e lebbi 6 e balɗe 6 ko e kasoo.) O ɓuri lollirde ko darnde makko ngam rimɗinde e haɓaade paltoor to Afrik Worgo hono ko anndiraa apartaayd woni njuɓɓudi politik tuugiindi e ceerndugol eddaaji leƴƴi.

Holko ko ɓuri moƴƴude e ɗanngal fayde hijjore : mbele ko yahrude koyngal walla ko waɗɗaade ? Hono haafis wiyi : “e nder fat-hi, ko deftere wiyetee noon, ina waɗi luural nder, wonde ko yahrude koyɗe ɓuri moƴƴude walla ko mbaɗɗu. Kono keewal annduɓe mbiyi ko mbaɗɗu ɓuri moƴƴude fawaade e gollal nelaaɗo  (MJKM) e mum oo,

“... Leñol waawaa ɓamtaade tawi ɓamtorii ko pine goɗɗe.Ɗum waɗi pinal men ngal ko ngaal potno-ɗen faarnoraade. Yo en nganndu pine goɗɗe ɗe, ko ɗeen ndenndinten e pine men hanki, cuɓo-ɗen heen enenne ko njiɗ-ɗen bakkoraade janngo.  Jibi Hamme Lih wiyi, e deftere makko wiyateende “Dingiral” “leñol to daro tan soƴtaade ñiiƴe mum haa laaɓa ina bakkoo ina wiya hanki hanki, kadi leñol kadi hol to tan naat e pine goɗɗe tawi anndaa ko pine ɗe ngoni.

Caggal nde Fedde Leyɗe Afrik Hirnaange (CEDEAO) ngijorii mo huutoraade doole so tawii o jaɓaani woppude laamu e jokkere enɗam, Looran Bagboo woni ko wullude ina takka Farayse e Amerik yiylaade fewjande ɗum. E wiyde makko leyɗe ɗiɗi ɗe ina mbaɗa doole mum en no potnoo mbaawnoraaji e dow hooreeɓe leyɗe Afrik,

Manndelaa yaltinii deftere hesere tiitoriinde « Miɗo yeewtida e hoore am ». Winndi naatirde mayre ko Barak Obama. Deftere nde yalti ko ñalnde 12 oktoobar e nder ɗemɗe 20 e nder 22 leydi. Deftere nde renndini ko ɓatakeeji e geɗe ɗe o siftorta nde o haɓetee e suuɗaare nde walla nde o woni e kasoo nde e nde o ardii leydi Afrik worgo nde.

Pelle ɗe ngonaa laamuyankooje ina ñiŋa teettugol kolaaɗe daande maayo

Ardiiɓe pelle jeyaaɗe e Dental pelle Ngenndiije Daraniiɗe Jojjanɗe Aadee (FONADH) njuɓɓinii yeewtere jaaynde ñalnde altine 27 desammbar 2010, ngam ñiŋde tettugol kolaaɗe daande maayo. Mammadu Saar, gardiiɗo Dental ngal teskiima wonde « gila ewenmaaji 1989, leyɗe yimɓe hoɗɓe daande maayo

Ñalnde 25 desammbar 2010, Jokkorde pelle mooliiɓe to Mali e Senegaal yaltinii bayyinaango, ina holliti heen ɗee geɗe :

« Ciynugol nanondiral nattugol woodde mooliiɓe Muritaninaaɓe to Senegaal tuggi maayirɗe desammbar 2010, alaa daliilu. So tawii ko to bannge hakke  adunankeejo kala ɗaɓɓaande ummoriinde e laamu Muritani, yowitiinde e ciynugol kuulal « nattude hiisaade muritaninaaɓe mooliiɓe to Senegaal » ko mooliiɓe, rewaani laawol.

Pelle ɗe ngonaa laamuyankooje ina ñiŋa teettugol kolaaɗe daande maayo

Ardiiɓe pelle jeyaaɗe e Dental pelle Ngenndiije Daraniiɗe Jojjanɗe Aadee (FONADH) njuɓɓinii yeewtere jaaynde ñalnde altine 27 desammbar 2010, ngam ñiŋde tettugol kolaaɗe daande maayo. Mammadu Saar, gardiiɗo Dental ngal teskiima wonde « gila ewenmaaji 1989, leyɗe yimɓe hoɗɓe daande maayo ceeraani e teetteede, tawi ko e ballondiral e jooɗaniiɓe laamu ngu e ɗiin nokkuuji, yimɓe ɓee fof e hollitde mettere mum en.

Kolaaɗe waalo e jom jawdi en